Grupo de republicanos, entre os que se atopa o viveirés Antonio López Ferreiro, nun campo de traballo de Arxelia.



 

DOUS VIVEIRESES MORTOS NOS CAMPOS DE CONCENTRACIÓN NAZIS(1941-1945)

                                                                                                            Por: Carlos Nuevo Cal

                                                                                                        (Cronista Oficial de Viveiro)

VÍTIMAS ESQUECIDAS DO NAZISMO

Longa, excesivamente longa, foi a batalla legal que comezara a galega Mercedes Núñez (Barcelona, 1911-Vigo 1986), vítima sobrevivente do Holocausto, para tentar recuperar a memoria dos galegos internados nos campos nazis de exterminio.  Unha memoria destruída en gran  parte polos propios alemáns e esquecida, censurada ou arrombada logo do envío dos dez libros que a Oficina de liberación dos Campos francesa remitira en 1952 ao Goberno do xeral Franco. Malia a existencia da devandita documentación na Sede do Rexistro Civil en Madrid, aínda habería que agardar até a publicación no 2006 do Libro Memorial. Españoles deportados a los campos nazis (1940-1945), obra dos historiadores Benito Bermejo e Sandra Checa para comezar a contabilizar aos máis de 9.000 deportados documentados. Por fin, trece anos despois, o BOE publicou en 2019 os listados coñecidos, dándolle nomes, apelidos e causa de morte a miles de republicanos españois e galegos que figuraban como apátridas ao non existiren civilmente, como castigo polo seu atrevemento de rebelarse contra as inxustizas e o fascismo internacional. 

Nos arquivos do Ministerio de Cultura figuran  douscentos oito galegos, dos que 109 perderon a vida, como deportados aos campos de Mauthausen, Gusen e outros subcampos. Pero, en realidade, as cifras de internos e mortos deberon ser bastante máis amplas xa que non existen ficheiros completos doutros campos de concentración tan destacados como Dachau ou Hartheim. Na provincia de Lugo pódense contabilizar cando menos 33 deportados, dos que tan só lograron sobrevivir trece, durante a Segunda Guerra Mundial que foron trasladados en trens dende Francia a Alemaña. Entre as distintas vítimas figuran o viveirés Manuel Lamelas Polo (Viveiro, 22-3-1900-Mauthausen, 2-4-1943) e Manuel Wenceslao Pardo Pombar (Ourol, 31-3-1913 - Flossenburg-Hersbruck, 8-11-1944).

 Porén, os únicos sobreviventes de Viveiro e da Mariña foron Salvador Ferro Franco (Covas, 7-12-1913-Grenoble, 1-10-1997), de cuxa autobiografía nos ocuparemos exclusivamente nun próximo artigo e mailo ribadense Juan González Pillado(Fórnea-Trabada, 17-6-1907- París, 6-6-1968).

                                                                                   


Manuel W. Pardo Pombar

ANTONIO LAMELAS POLO E MANUEL PARDO POMBAR LOITADORES ANTIFASCISTAS

Certamente, pouco ou case nada sabemos das vidas e vicisitudes pasadas polas dúas vítimas mortais viveiresas e outros moitos resistentes antifascistas galegos. No caso de Manuel Lamelas que nacera na popular rúa dos Ferreiros ou de Pineda (actual García Junceda), era fillo de Antonia Lamelas Polo, natural de Covas e veciña da localidade, sendo os seus avós maternos Manuel Lamelas, natural de Vieiro e Josefa Polo, de San Román do Val. O meniño Manuel pasou a súa infancia e xuventude en Viveiro até que despois de librar do servizo militar decidiu emigrar en busca dun futuro mellor cara a Barcelona. Ao estalar o golpe militar de 1936 fixo a guerra no bando republicano até que pasou ao exilio francés. Durante o goberno colaboracionista de Vichy foi detido en Francia polos alemáns e encarcerado no Stalag XVII-B situado en Krems-Gneixendorf (norte de Austria). Logo foi trasladado en tren dende a estación de Wien (Viena) até chegar e ingresar, o 19-12-1941, no Campo de concentración de Mauthausen, onde foi rexistrado co nº de prisioneiro 4676. Despois, pasou tamén polo Subcampo de Steyr-Münichholz, saíndo o 17-02-1943 para regresar na mesma data ao campo de Mauthausen, onde finou, o 2 de abril de 1943, con 43 anos.  Nesa fatídica data aínda vivía en Viveiro a súa avellentada nai, Antonia, que se dedicaba á venda de peixe ao por menor para tentar de sobrevivir nas duras condicións da postguerra española.

En canto a Manuel Wenceslao Pardo Pombar, natural de Nogarido-Xerdiz ( Ourol), residía en Madrid en xullo de 1936, onde exercía a profesión de dependente do comercio. Co estalido da guerra decidiu opositar para o ingreso no Instituto de Carabineiros, obtendo a praza con destino ás Brigadas Mixtas de Carabineiros o 26 de maio de 1937, coa antigüidade de primeiro de novembro do ano anterior. Nestas datas debeu de estar adscrito a algunha loxia masónica a xulgar pola existencia dunha ficha súa como masón por parte do Tribunal Especial para la Represión de la Masonería y el Comunismo. Unha vez rematada a contenda exiliouse en Francia, pasando por distintos campos de concentración até que ingresou como voluntario na 9ª Compañía de Trevalleurs Espagnols, sita en Crevoux (H. Alpes), coa finalidade de saír da triste reclusión á que someteran os franceses aos loitadores republicanos. Estando na brigada de traballadores estranxeiros tentou emigrar cara a América, escribíndolle unha carta, o 15 de xullo de 1939, ao Cónsul de México en París co obxecto de ser “incluído en una expedición gratuíta para la ya “Única Patria” que nos queda en el mundo y que tan generosamente nos acoge en su seno”. Para a súa desgraza, Manuel Pardo non logrou pasaxe para México e ficou en Francia, fixando a súa residencia na cidade de Nevers, no departamento de Niévre. Debido ao tardío da súa detención polos alemáns supoñemos que ben puido estar colaborando coa resistencia até ser detido o 2 de xullo de 1944 e recluído no Stalag ou Prisión de Compiégne, cidade francesa situada no departamento do Oise na rexión de Hauts de France no norte do país, sendo deportado o 5 de xullo ao campo de Dachau, e internado a continuación no subcampo de Allach, onde permanecían recluídos cerca dun centenar de republicanos españois que traballaban maioritariamente para a empresa BMW. A finais de agosto foi trasladado ao KL de Flossenbürg en Baviera e finalmente ao de Hersbruck, onde finou dun paro cardíaco o 9 de novembro de 1944, con 31 anos. 

Houbo, ademais, outros exiliados viveireses recluídos inicialmente en campos de concentración franceses que lograron saír cara América, tal foi o caso de Rogelio Abella Montenegro ou José Sampedro Galdo; outros que regresaron a Viveiro como Nicasio Fernández Seara e Bernardo Cajete Lamelas ou, incluso, os que permaneceron en Francia como traballadores forzados ou loitaron como resistentes antifascistas tal foi o caso de:  José Neira Río e Ernesto Vázquez ou Xoán Xosé Pla e Hilario López Sánchez. Incluso, nun dos campos franceses de Arxelia estivo tamén recluído o viveirés, Antonio López Ferreiro “O Revuelto”.   

Dende este venres 12 e até o 21 de xaneiro teremos ocasión en Viveiro de visitar a Exposición #StolenMemory: Deportados de Viveiro e da Mariña (Lugo-Asturias) aos campos de exterminio nazis” e poder participar nas dúas interesantes charlas coloquio que están programadas.        

   

Comentarios

Publicar un comentario

Publicacións populares deste blog

Imaxe
                                                                                                                                           A Praza nos anos vinte do pasado século. Ao fondo o Campo das Zocas, onde hoxe se levanta o novo Concello.         CEN ANOS DA PRESENZA DE FRANCISCO LARGO CABALLERO EN VIVEIRO (1921-2021) INTROITO O pasado día 5 de xuño cumpríronse os cen anos do mitin que impartiu na Praza Maior da nosa cidade o Secretario xeral da UGT e destacado propagandista socialista Francisco Largo Caballero. A intervención do ex-deputado por Barcelona converteuse nun importante acontecemento político e social que causou un grande impacto entre as masas obreiras e verdadeira curiosidade na maioría da poboación viveiresa. Como consecuencia das recomendacións   e directrices dadas polo líder obreiro reconstituíse ao ano seguinte a Agrupación Socialista local. Mais, vexamos tamén, aínda que sexa dun xeito moi rápido, como foi o desenvolvemento previo das sociedades de resist
Ler máis
Imaxe
Salvador Ferro Franco (1913-1997) A AZAROSA VIDA DE SALVADOR FERRO FRANCO. DA GUERRA CIVIL AOS CAMPOS NAZIS(1936-1945) Nacemento , xuventude e mocidade en Viveiro (1913-1937) Salvador Ferro Franco naceu no lugar da Casaría, nas Pallaregas-Covas (Viveiro), o 7 de decembro de 1913 no seo dunha familia de labregos medianeiros, é dicir, que traballaban as terras e vivían nunha casa que era propiedade da familia Pérez Labarta do Pazo de Grallal, os donos, recibían a cambio a metade das colleitas agrícolas. A familia Ferro estaba composta polos proxenitores, Manuel Ferro Alvo e Antonia Franco Díaz, xunto cos seus fillos: José, Salvador e Josefa. O seu avó José Ferro, era o propietario do lugar da Tora, tamén nas Pallaregas.   O meniño Salvador, comezou a traballar a idade de cinco anos, ao igual que a maioría dos nenos labregos, levando a alindar as vacas ou ben colaborando coa maioría dos traballos propios do campo e da casa, motivo polo cal tivo unha preparación escolar moi escasa, p
Ler máis
Imaxe
                                             Enterro da "anxeliña" Ofelia Pérez Pérez saíndo da igrexa parroquial de Santiago en San Francisco. ANTIGAS TRADICIÓNS VIVEIRESAS DA MORTE E DO   DÍA DE DEFUNTOS DAS ORIXES Á ACTUALIDADE O culto aos mortos relacionado na actualidade co Día de Todos os Santos e Defuntos responde a antigas tradicións pagás que foron cristianizadas nos tempos do emperador romano Diocleciano, cando os crentes celebraban a eucaristía nas catacumbas acompañando aos restos mortais dos mártires. Logo, en 608, co Papa Bonifacio IV, a data do 1 de novembro, consagrouse como celebración para gabar á Virxe María e aos santos mártires. Finalmente, o papa San Gregorio VII fixou definitivamente a conmemoración no século VIII para dedicala á festividade de Todos os Santos. En adiante, estendeuse o costume de ofrendar nesa data unha misa en recordo dos santos e defuntiños cristiáns, ao tempo que se afianzou a denominación de Mes dos Mortos ou Defuntos, fronte
Ler máis
Imaxe
                                              Salustiano González López, natural de Celeiro, escribindo un dos seus artigos con estilográfica. SALUSTIANO GONZÁLEZ LÓPEZ UN PRECURSOR DO FÚTBOL E BALONCESTO ARXENTINO Do Celeiro natal ao Val de Puán na Arxentina Salustiano María Antonio González López –“El Gallego González, ou Agustín Selza Lozano” na historia do deporte arxentino– naceu   en Celeiro (Viveiro) ás sete da tarde do día trinta e un de maio de 1889, no barrio do Porto, sendo bautizado   sab conditione ao día seguinte polo párroco celeirés José Díaz Teijeiro. Fillo do matrimonio formado por Jesús González Villalba e Vicenta López Sanjurjo, naturais de Xove e Celeiro, respectivamente, foron os seus avós paternos Manuel González e maila súa primeira esposa, Luisa Villalba de San Bartolomeu de Xove; maternos,   José Antonio López e a súa viúva María Josefa Sanjurjo, de Celeiro. Ademais de Salustiano, primoxénito, o matrimonio tivo outros   sete fillos máis: José, Luisa, Mª
Ler máis
Imaxe
                                                              Verán de 1962.  Na imaxe as populares peixeiras Carmen da "Guisa", Lolita da "Pantina", Consueliño da "Madona" e Carmen da "Taragaia" diante da tenda de salazóns da rúa M.Pardo de Cela.                                                      TEMPO DE PEIXE LAÑADO…                        Lañar artesanalmente chicarros, curriolos ou sardiñas vén de antigo Neste verán atípico e pandémico de fortes calores e momentos de leceres múltiples temos   ocasión de retomar a antiga tradición de lañar artesanalmente chicharros, corriolos e sardiñas, principalmente. Trátase dunha preparación culinaria que forma parte da nosa rica gastronomía mariñeira dende tempos inmemoriais e que non sempre resulta valorada oportunamente polos moitos restauradores e casas de comidas existentes na Mariña. Unha das noticias máis antigas que coñecemos sobre o curado ou secado do peixe aberto e eviscerado en Vivei
Ler máis
Imaxe
Antiga imaxe da Virxe da Candelaria, traída de América polos fundadores da primitiva capela de Copacabana, en Landrove. Na actualidade preside o altar maior da nova capela.   NOSA SEÑORA DE COPACABANA EN LANDROVE UNHA DEVOCIÓN ANDINA.     P Ó R T I C O.   Entre as moitas advocacións marianas existentes na Terra de Viveiro, destaca, pola súa popularidade, veneración e particular aceptación, a Virxe de Copacabana. Da súa orixe e fundación a penas nos teñen chegado novas, nen da man dos vellos cronistas, nen doutros estudosos como Jorge Castelo Briz, autor do opúsculo “Santuarios Gallegos”(Viveiro, 1954). Tan só o párroco de Magazos, Virgilio Barro Casabella, publicou na Voz de Galicia(16-2-1988), un artículo, intitulado: “Nuestra Señora de Copacabana una Virgen que vino del Lago Titicaca”, no que falaba, principalmente, da orixe da lenda en América. Mais recentemente, Francisco J. Janeiro, no libro “Romerías e Santuarios da Comarca de Viveiro”, editado no ano 2000, adicoulle
Ler máis
Imaxe
                                                                                                                                          Comparsa de mulleres no Antroido de Viveiro. Arquivo C.Nuevo                                                                             NOS 90 ANOS DA ESTREA DA COMPARSA VIVEIRESA “INTERROGACIÓN”(1932)                        UN LONGO RONSEL DE RONDALLAS ANTROIDEIRAS (1889-1936) Viveiro gozou dende moi antigo dunha gran tradición musical de rondallas, comparsas, murgas e grupos organizados que ataviados de pierrots, clowns, arlequíns, mariñeiros, labregos ou de calquera outro xeito aledaron sempre ás distintas xeracións e fixeron do noso Entroido un dos máis xenuínos de Galicia. Temos escrito en diversas ocasións sobre a historia miúda dos principais grupos rondallescos, así como da importancia e do brillante pasado dalgunhas daquelas inesquecibles comparsas que aínda permanecen vivas na memoria colectiva de moitos viveireses. Abundante é tamén a nóm
Ler máis
Imaxe
  Vicenta Núñez Rodríguez "A Fernandilla", na feira vella da costa de Santo Domingo, vendendo empanadas do prebe. Foto Remigio Mestre. AS “EMPANADAS DA FEIRA” DE VIVEIRO ADRAL Moito se ten falado e continúa falándose sobre a importancia das empanadas   galegas como un dos entrantes ou xantares máis recorridos e indiscutibles de calquera comida familiar ou evento colectivo nas feiras, romarías e festas da nosa terra. Igualmente, moitos   teñen sido os autores que levan escrito a intrahistoria de tan delicioso manxar; estámonos referindo, xustamente, a gastrónomos tan destacados como Ángel Muro, Camilo de Cela, Emilia Pardo Bazán, Manuel Mª. Puga y Parga “Picadillo”, Julio Camba, A. Fraguas, Xaquín   Lorenzo, José María Castroviejo, Álvaro Cunqueiro, Araceli Filgueira Iglesias, Pepe Eizaguirre, Cipriano Torre Enciso, Jorge Víctor Sueiro, Roberto de Pola, Antonio Odriozola, Fina Casalderrey, Mariano García, Cristino Álvarez “Caius Apicius”, Luís Villaverde, Isabel Corbacho,
Ler máis
Imaxe
             A maquinaria despois de ser restaurada pola empresa viveiresa Lages Relojería Monumental.                            A RELOXERÍA EN VIVEIRO, UNHA HISTORIA CENTENARIA (1534-2023) O PRIMEIRO RELOXO MECÁNICO (1534-1860) Malia a que descoñecemos cando e onde se inventou o primeiro reloxo mecánico europeo, a súa aparición supuxo unha auténtica revolución para a época, en especial, nos ambientes monacais e eclesiásticos, onde se produciría unha grande mellora na medida do tempo. Ademais do carácter utilitario e práctico dos reloxos a súa utilización nos cenobios axudou a manter a disciplina na vida monacal, fomentando a puntualidade nos oficios divinos, nas comidas e demais actos comunitarios.   A Igrexa tivo moito que ver en canto ao descubrimento, desenvolvemento e expansión dos reloxos, non só pola súa utilización práctica, senón tamén polo moito que influíron os clérigos na transmisión aos artesáns dos coñecementos e saberes necesarios para poñer en práctica o funciona
Ler máis