Un día de pesca na ribeira de Viveiro antes da construcción do peirao. Foto Insua.
OS FRANCESES E A PESCA DA LAGOSTA NA MARIÑA LUGUESA
Durante as décadas
finais do antepasado século XIX e principios do XX, foi moi frecuente a
arribada de embarcacións e tripulacións francesas ás costas da Mariña luguesa
para mercar inxentes cantidades de lagostas, un crustáceo certamente abundante en
Galicia por aquelas datas e que se puxera de moda nos máis requintados
restauradores das cidades de Francia, Inglaterra, Bélxica e Alemaña. Deste
xeito, ían ser millóns de lagostas viveiresas e galegas as que sairían dos
nosos mares con destino aos viveiros de Brest, Arcachon, Roscoff, Saint
Nazaire, Finistère e Calvados, na Bretaña francesa e na baixa Normandía, portos
onde se redistribuían para os mercados das grandes cidades europeas.
Á altura de 1879 a
prensa galega e asturiana facíase xa eco da continuada presenza dunha balandra
francesa que percorría as costas de Galicia mercando e aviveirando todas as
lagostas que lle ofrecían os mariñeiros galegos, sen ter consideración dos
tamaños, nin ningún tipo de veda.
Polas mesmas datas
permanecía ancorado en Tapia (Asturias) un buque viveiro que contratara toda a
lagosta pescada nos portos dende Navia a Viveiro, motivo polo que a prensa
denunciaba que de seguir así, dentro de pouco tempo non quedaría nestas costas
cría algunha, ao igual que sucedera anos antes coas ostras, que tamén foran
extraídas de distintas poboacións como Cedeira, Ortigueira e O Barqueiro para
outros portos estranxeiros, de Francia e Inglaterra, principalmente.
Apenas un ano máis
tarde, en concreto en agosto de 1880, J. Pico, aseguraba dende as páxinas dun
diario vigués que os buques viveiros franceses Deux Cousins, Hirondelle,
Providence, Martin Pecheur e Arístide Marianne, levaban exportado polo
porto de Viveiro a Brest e Roscoff, en Francia, dende xaneiro a agosto, 42.130
pezas vivas de lagostas, incluíndo neste número 1.100 embarcadas no Deux Cousins, en outubro do ano
anterior. Aquela pesca con rascos e nasas supuxera aos mariñeiros un rendimento
de 168.520 reais a razón de peseta por lagosta, cantidade que, evidentemente,
aliviaba moitas penurias nas familias dos esforzados pescadores.
Lagosta vermella do Cantábrico (Palinurus elephas)
Se ben inicialmente
a pesca deste crustáceo foi vista na Mariña luguesa como algo realmente
lucrativo e mesmo favorecedor da captura doutras especies das que as lagostas
eran tradicionais depredadoras, axiña, as mentes máis preclaras cambiarían de
opinión ao darse conta do perigo de extinción, por mor da sobrepescas deste marisco
e a inexistencia de ningún tipo de lexislación ou regulamentación ao respecto.
A voz de alerta deuna o semanario local Las
Riberas del Eo, de Ribadeo, que comezou unha campaña de concienciación e denuncia
para chamar a atención do Goberno; afirmaba que exclusivamente no mes de abril
de 1881 e, durante o período de seis días, tan só dende o porto de Viveiro até
a Estaca de Vares, recolléranse a bordo dos buques viveiros franceses nada
menos que 60.000 lagostas.
Outro tanto
acontecía nas Rías Baixas, en concreto en Santa Uxía de Ribeira, onde se
achaban ao ancora dúas embarcacións que acaparaban todos os crustáceos,
mercándoos ao prezo de catro reais para vendelos logo a 6, 8 e 10 francos en
Baiona e Burdeos.
Evidentemente, pese
as grandes diferenzas de prezo entre os dous países, semella bastante claro o
verdadeiro frenesí co que se dedicaban os mariñeiros galegos a dita pesca,
debido ao engado dos altos prezos pagados, en comparación con calquera outro
tipo de especie mariña.
A prensa galega,
asturiana e madrileña, ante a escandalosa extracción da lagosta tamén comezaría
unha persistente campaña xornalística co obxectivo de denunciar a falla de
vedas, dada a dificultade de persuadir aos mariñeiros que cegados pola miseria,
non estaban dispostos a pensar no “mañá”, e moito menos a renunciar aos
beneficios inmediatos, pese ao risco da extinción de tan codiciado marisco.
Sen dúbida, a
presión da prensa e a publicación do Informe
sobre como evitar la extracción abusiva de la pesca de la langosta,
redactado pola Comisión de Amigos do País de Santiago en abril de 1881, que
estaba encabezado, entre outros, polo xurista e viveirés de adopción José
Antonio Parga Sanjurjo, remataron por conseguir que o Goberno pedise informes
directamente á Comisión provincial de Pesca de Viveiro. Resolveríase,
finalmente, a aprobación dunha normativa que establecía, por vez primeira, os
períodos de veda dos crustáceos máis importantes para o consumo.
Con anterioridade a
1881 produciríanse tamén en San Cibrao diversas liortas por mor da instalación
de máis de 20 viveiros flotantes por parte de varios comerciantes franceses,
aínda que finalmente foron autorizados a partir da real orde de 29 de xullo de
1891.
Ao longo do
primeiro decenio do século XX incrementáronse as solicitudes para a construción
de distintas cetarias na costa mariñá. Coa finalidade de aviveirar as lagostas,
distintos emprendedores patrianos como Baldomero Soto, Balbino Insua ou Segundo
Pita, entre outros, establecerían cetarias en Area-Viveiro, San Cibrao, Burela,
Rinlo ou Olga da Mansa, ao oeste do porto asturiano de Tapia.
Porén, os preitos e
liortas continuarían en 1905 debido a colocación de novos viveiros flotantes
por parte do tamén industrial francés Juan Lequellec. Posteriormente, en 1921, rexistraranse
novos enfrontamentos polo reiterado abuso dos balandros franceses na pesca da
lagosta en augas territoriais españolas, feito que obrigou ao torpedeiro Proserpina a exercer labores de vixía na
ría. En adiante, a pesar de que a pesca da lagosta continuaría até principios
da década dos anos 60, sobre todo por parte dos mariñeiros de O Barqueiro e
Vares, a diminución progresiva da especie converteuse nunha triste realidade,
cuxo pasado esplendoroso tan só fica no recordo.
Carlos Nuevo Cal
Comentarios
Publicar un comentario